NGHIÊN CỨU TÍNH AN TOÀN VÀ TÁC DỤNG GIẢM HO, LONG ĐỜM, GIẢM ĐAU, KHÁNG VIÊM CỦA CHẾ PHẨM S3-ELEBOSIN CHIẾT XUẤT TỪ CÂY SÂM ĐẠI HÀNH (ELEUTHERINE BULBOSA (MILL.) URB.)
DOI:
https://doi.org/10.59266/houjs.2025.840Từ khóa:
chống viêm, Eleutherine bulbosa, giảm đau, giảm ho, S3-ElebosinTóm tắt
Cây Sâm đại hành (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.) đã được sử dụng trong y học dân gian để điều trị các bệnh lý như: viêm, đau họng, long đờm, viêm thanh quản. Trong đó, eleutherin và isoeleutherin được tìm thấy là các hợp chất chính có trong E. bulbosa. Nhằm định hướng ứng dụng hiệu quả nhóm hoạt chất này, nhóm nghiên cứu đã chiết xuất và tạo được chế phẩm S3-Elebosin giàu eleutherin và isoeleutherin (hàm lượng trên 10%). Kết quả thử nghiệm cho thấy chế phẩm an toàn, không xác định được LD50. Ở liều 100 mg/kgP và 250 mg/kgP, S3-Elebosin thể hiện rõ 4 tác dụng: chống viêm cấp, giảm đau, giảm ho và long đờm. Tác dụng chống viêm mạnh nhất ở liều 100 mg/kgP vào giờ thứ 6 và 7 sau khi gây viêm (tỷ lệ phù chân chuột lần lượt là 23,28% và 21,09%). Tác dụng giảm đau rõ nhất ở 15-20 phút sau khi gây đau bằng acid acetic 1% (số cơn đau quặn là 4,14 và 5,42, tương ứng với hai liều). Hiệu quả long đờm phụ thuộc liều, với liều 250 mg/kgP cho OD = 0,65 cao hơn liều 100 mg/kgP (OD = 0,43). Tác dụng giảm ho ở cả hai liều tương đương với codein phosphat 100 mg/kgP. Kết quả cho thấy có thể sử dụng chế phẩm S3-Elebosin để phát triển các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe hỗ trợ điều trị ho, viêm họng, viêm đường hô hấp.
Tài liệu tham khảo
[1]. Akhila, J. S., Deepa, S., & Alwar, M. C. (2007). Acute toxicity studies and determination of median lethal dose. Current Science, 93, 917-920. Retrieved from https://www.jstor.org/ stable/24099255.
[2]. Bianchi, C., & Ceriotti, G. (1975). Chemical and pharmacological investigations of constituents of Eleutherine bulbosa (Miller) Urb. (Iridaceae). Journal of Pharmaceutical Sciences, 64(8), 1305-1308. https://doi. org/10.1002/jps.2600640809.
[3]. Engler, H., & Szelenyi, I. (1984). Tracheal phenol red secretion, a new method for screening mucosecretolytic compounds. Journal of Pharmacological Methods, 11(3), 151-157. https://doi.org/10.1016/0160-5402(84)90033-0.
[4]. Gallo, F. R., Palazzino, G., & Federici, E. (2010). Polyketides from Eleutherine bulbosa. Natural Product Research, 24, 1578-1586. https://doi.org/10.1080/147 86419.2010.500007.
[5]. Hara, H., Maruyama, N., & Yamashita, S. (1997). Elecanacin, a novel new naphthoquinone from the bulb of Eleutherine americana. Chemical and Pharmaceutical Bulletin, 45, 1714-1716. https://doi.org/10.17615/sexq-2e27.
[6]. Ieyama, T., Gunawan-Puteri, M. D., & Kawabata, J. (2011). α-Glucosidase inhibitors from the bulb of Eleutherine americana. Food Chemistry, 128, 308-311. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2011.03.021.
[7]. Ifesan, B. O. T., Joycharat, N., & Voravuthikunchai, S. P. (2009). The mode of antistaphylococcal action of Eleutherine americana. FEMS Immunology and Medical Microbiology, 57, 193-200. https://doi.org/10.1111/j.1574-695X.2009.00599.x.
[8]. Kamarudin, A. A., Esa, N. M., & Saad, N. (2020). Heat-assisted extraction of phenolic compounds from Eleutherine bulbosa (Mill.) bulb and its bioactive profiles using response surface methodology. Industrial Crops and Products, 144, 112064-112071. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2019.112064.
[9]. Koster, R., Anderson, M., & De Beer, E. J. (1959). Acetic acid for analgesic screening. Federation Proceedings, 18, 412-417. Retrieved from https://www. sid.ir/paper/585432/en.
[10]. Lans, C. (2007). Comparison of plants used for skin and stomach problems in Trinidad and Tobago with Asian ethnomedicine. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 3(3), 1-12. https://doi.org/10.1186/1746-4269-3-3.
[11]. Lin, M., Zhan, C., & Xu, T. (2025). Establishment of a mouse model with cough hypersensitivity via inhalation of citric acid. Journal of Visualized Experiments, 215. https://doi. org/10.3791/67462.
[12]. Lucena, G. M. D. S., Franco, J. L., & Ribas, C. M. (2007). Cipura paludosa extract prevents methyl mercury- induced neurotoxicity in mice. Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology, 101, 127-131. https://doi.org/10.1111/j.1742-7843.2007.00091.x.
[13]. Nguyễn, T. H. V., Đỗ, T. T. H., Ngọ, T. P., Nguyễn, T. H. A., Bùi, K. A., Nguyễn, M. C., Nguyễn, T. A., & Lê, M. H. (2012a). Một số dẫn xuất naphthopyran phân lập từ củ Sâm đại hành (Eleutherine bulbosa) ở Việt Nam. Tạp chí Khoa học và Công nghệ, 50(3A), 8-13.
[14]. Nguyễn, T. H. V., Ngọ, T. P., Đinh, T. T. T., Lê, M. H. & Phạm, Q. L. (2012b). Xây dựng phương pháp định lượng eleutherine và isoeleutherine từ cây Sâm đại hành (Eleutherine bulbosa) bằng hệ sắc ký lỏng HPLC. Tạp chí Hóa học, 50(4A), 395-398.
[15]. Nguyễn, T. H. V., Lê, M. H. Ngọ, T. P., Lưu, T. A., Phạm, C. B., Nguyễn, Q. B., Trịnh, A. V., & Phạm, Q. L. (2013a). Một số dẫn xuất naphthalene lactone phân lập từ củ Sâm đại hành (Eleutherine bulbosa) ở Việt Nam. Tạp chí Hóa học, 51(2AB), 30-33.
[16]. Nguyễn, T. H. V., Lưu, T. A., Lê, M. H., Ngọ, T. P., Trịnh, A. V., & Phạm, Q. L. (2013b). Phân lập và xác định cấu trúc của một số dẫn xuất naphthoquinone từ củ Sâm đại hành (Eleutherine bulbosa). Tạp chí Khoa học và Công nghệ, 51(4), 475-480.
[17]. Organisation for Economic Co- operation and Development (OECD). (2001). OECD guidelines for testing of chemicals. Section 4, Health effects: Test No. 420: Acute oral toxicity - Fixed dose procedure. https://doi. org/10.1787/9789264070943-en.
[18]. Organisation for Economic Co- operation and Development (OECD). (2008). OECD guidelines for testing of chemicals. Section 4, Health effects: Test No. 425: Acute oral toxicity: Up-and-down procedure. https://doi. org/10.1787/9789264071049-en.
[19]. Tessele, P. B., Delle Monache, F., & Quintão, N. L. (2011). A new naphthoquinone isolated from the bulbs of Cipura paludosa and pharmacological activity of two main constituents. Planta Medica, 77, 1035-1043. https:// doi.org/10.1055/s-0030-1250745.
[20]. Traoré, A., Ouedraogo, S., & Kabore, A. (2014). The acute toxicity in mice and the in vitro anthelminthic effects on Haemonchus contortus of the extracts from three plants (Cassia sieberiana, Guiera senegalensis and Sapium grahamii) used in traditional medicine in Burkina Faso. Annals of Biological Research, 5(2), 41-46. Retrieved from https://www.scholarsresearchlibrary.com/articles/the-acute-toxicity-in-mice-and-the-in-vitro-anthelminthic-effects-onhaemonchus-contortus-of-the-extracts-from-three-plan.pdf.
[21]. Villegas, L. F., Fernández, I. D., & Maldonado, H. (1997). Evaluation of the wound-healing activity of selected traditional medicinal plants from Peru. Journal of Ethnopharmacology, 55, 193-200. https://doi.org/10.1016/ s0378-8741(96)01500-0.
[22]. Weniger, B., Haag-Berrurier, M., & Anton, R. (1982). Plants of Haiti used as antifertility agents. Journal of Ethnopharmacology, 6, 67-84. https:// doi.org/10.1016/0378-8741(82)90072- 1.
[23]. Winter, C. A., Risley, E. A., & Nuss, G. W. (1962). Carrageenin-induced edema in hind paw of the rat as an assay for anti-inflammatory drugs. Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine, 111, 544-547. https:// doi.org/10.3181/00379727-111-27849.
[24]. World Health Organization. (1990). Medicinal plants in Viet Nam. WHO Regional Office for the Western Pacific. https://www.who.int/publications/i/ item/9290611014.
[25]. Xu, J., Qiu, F., & Duan, W. (2006). New bioactive constituents from Eleutherine americana. Frontiers of Chemistry in China, 1, 320-323. https:// doi.org/10.1007/s11458-006-0032-7.
[26]. Zhengxiong, C., Huizhu, H., & Chengrui, W. (1986). Hongconin, a new naphthalene derivative from Hong-Cong, the rhizome of Eleutherine americana Merr. et Heyne (Iridaceae). Chemical and Pharmaceutical Bulletin, 34(7), 2743-2746. https://doi.org/10.1248/cpb.34.2743.
