ỨNG DỤNG CHIẾU XẠ TIA GAMMA TRONG NGHIÊN CỨU VÀ CẢI TIẾN GIỐNG ĐẬU TƯƠNG

Đinh Thị Thu Lê, Bùi Thị Hải Hòa

doi:10.59266/houjs.2025.847

Các tác giả

Đinh Thị Thu Lê, Bùi Thị Hải Hòa

DOI:

https://doi.org/10.59266/houjs.2025.847

Từ khóa:

cây đậu tương, cây đậu tương biến dị, chiếu xạ tia gamma

Tóm tắt

Đậu tương là một trong những cây lương thực quan trọng, cung cấp nhiều dưỡng chất thiết yếu cho con người và vật nuôi. Tuy nhiên, diện tích trồng cây đậu tương đang ngày càng thu hẹp và năng suất có xu hướng giảm do kỹ thuật canh tác còn hạn chế, cùng với tác động của sâu bệnh và hạn hán. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng bức xạ hạt nhân để chọn giống đột biến trở nên cấp thiết. Phương pháp đột biến, đặc biệt là đột biến bằng chiếu xạ tia gamma Co⁶⁰, đã được chứng minh là một giải pháp hiệu quả trong cải tiến giống đậu tương.

Tài liệu tham khảo

[1]. Ambreena, D., Zahoor, A. Q., Muneeb, A. W., Sajid, A. M., Sajad, M. Z., Neelofar, B., Imtiyaz, T. N. (2023). Comparative analysis of physical and chemical mutagenesis in chrysanthemum cv. ‘candid’: Assessing Genetic Variation and Breeding Potential. ACS Omega, 8(46), 43836- 43849.

[2]. Beyaz, R., & Yildiz, M. (2017). The use of gamma irradiation in plant mutation breeding. Plant Engineering, 17, 32-43.

[3]. Bharath, R. A., Prathmesh, S. P., Sarsu, F., & Suprasanna, P. (2024). Induced mutagenesis using gamma rays: Biological features and applications in crop improvement. Plant Genetics and Mutation Breeding, OBM Genetics, 8(2).

[4]. Caplin, N., & Willey, N. (2018). Ionizing radiation, higher plants, and radioprotection: From acute high doses to chronic low doses. Frontiers in Plant Science, 9, 847.

[5]. Duarte, G. T., Volkova, P. Y., Fiengo, P. F., & Horemans, N. (2023). Chronic ionizing radiation of plants: An evolutionary factor from direct damage to non-target effects. Plants, 12, 1178.

[6]. FAO/IAEA. (2020). Social and economic impact assessment of mutation breeding in crops of the RCA programme in Asia and the Pacific [Internet]. Vienna, Austria: International Atomic Energy Agency (IAEA); 2020. Available from: https:// www.iaea.org/sites/default/files/20/11/ social-and-economic-impact- assessment-of-mutation-breeding-in- crops-of-the-rca-programme-in-asia- and-the-pacific.pdf.

[7]. Geras’kin, S. (2024). Plant adaptation to ionizing radiation: Mechanisms and patterns. Science of the Total Environment, 916, 170201.

[8]. Kaur, S., Vian, A., Chandel, S., Singh, H. P., Batish, D. R., & Kohli, R. K. (2021). Sensitivity of plants to high frequency electromagnetic radiation: Cellular mechanisms and morphological changes. Reviews in Environmental Science and Bio/Technology, 20, 55-74.

[9]. Kharkwal, M. C. (2023). History of plant mutation breeding and global impact of mutant varieties. In Mutation breeding for sustainable food production and climate resilience (pp. 25-55). Springer Nature Singapore.

[10]. Le, C. S. (2011). Water radiolysis: Influence of oxide surfaces on H2 production under ionizing radiation. Water, 3, 235-253.

[11]. Lê, D. T., Phạm, T. B. C., & Nguyễn, V. M. (2015). Ảnh hưởng của liều lượng chiếu xạ tia gamma Co₆₀ đến khả năng tạo biến dị có lợi của giống đậu tương DT2012. Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam, (12), 109.

[12]. Lê, D. T., Phạm, T. B. C., & Nguyễn, V.M. (2019). Ảnh hưởng của chiếu xạ tia gamma (Co₆₀) đến khả năng tạo biến dị của giống đậu tương DT2012. Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam, (2) 9.

[13]. Manova, V., & Gruszka, D. (2015). DNA damage and repair in plants-from models to crops. Front Plant Sci, 6, 885.

[14]. Mba, C., & Shu, Q. Y. (2012). Gamma irradiation. In: Plant mutation breeding and biotechnology. Warlingford, UK: CABI; 2012. pp. 91-98.

[15]. Nakano, T., Xu, X., Salem, A. M., Shoulkamy, M. I., & Ide, H. (2017). Radiation-induced DNA-protein cross- links: Mechanisms and biological significance. Free Radic Biol Med, 107, 136-145.

[16]. Oladosu, Y., Rafii, M. Y., Abdullah, N., Hussin, G., Ramli, A., & Rahim, H. A. (2016). Principle and application of plant mutagenesis in crop improvement: A review. Biotechnol Biotechnol Equip, 30, 1-16.

[17]. Phạm, T. B. C., Nguyễn, V. M., Lê, D. T., Lê, T. A. H., & Phạm, T. X. (2019). Nghiên cứu cải tiến giống đậu tương DT2008 bằng chiếu xạ tia gamma (Co₆₀) trên hạt nảy mầm. Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam, (5) 102.

[18]. Ramadhani, A., Warid, Q., Meddy, R., Farida, D., Suseno, A., & Rommy, Z. I. (2024). Mutagenic Effectiveness and Efficiency of Gamma-rays Treatment on Adlay (Coix lacryma-jobi L.). International Journal of Agriculture and Biosciences, 13(4), 683-688.

[19]. Tan, Y., Duan, Y., Chi, Q., Wang, R., Yin, Y., Cui, D., Li, S., Wang, A., Ma, R., & Li, B. (2023). The role of reactive oxygen species in plant response to radiation. International Journal of Molecular Sciences, 24, 3346.

[20]. Wi, S. G., Chung, B. Y., Kim, J. S., Kim, J. H., Baek, M. H., & Lee, J. W. (2007). Effects of gamma irradiation on morphological changes and biological responses in plants. Micron, 38, 553-564.

[21]. Winkler, H. M., Cereijo, A. E., Scarpin, G. J., Dileo, P. N., Muchut, R. J., Roeschlin, R. A., Lorenzini, F. G., Paytas, M. J., Landau, A. M. (2023). Phenotypic effects of different doses of physical and chemical mutagens in cotton plants. RIA. Revista de Investigaciones Agropecuarias, 49 (2), 71-84.