AI TRONG GIÁO DỤC LIÊN NGÀNH: CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI NGHỆ THUẬT, THIẾT KẾ VÀ VĂN HÓA
DOI:
https://doi.org/10.59266/houjs.2025.908Từ khóa:
di sản văn hóa, giáo dục liên ngành, minh họa, nghệ thuật và thiết kế, nhân văn số, trí tuệ nhân tạoTóm tắt
Bài viết này phân tích vai trò hai mặt của trí tuệ nhân tạo (AI) trong bối cảnh giáo dục và nghiên cứu liên ngành thuộc lĩnh vực nghệ thuật, thiết kế, kiến trúc và khoa học nhân văn. Trên cơ sở tổng hợp các công trình nghiên cứu quốc tế và các trường hợp điển hình tại Việt Nam, bài viết chỉ ra rằng AI vừa là công cụ mở rộng khả năng sáng tạo, thúc đẩy bảo tồn di sản và đổi mới sư phạm, vừa tiềm ẩn những nguy cơ sai lệch về văn hóa, đạo đức và thẩm mỹ. Các minh chứng tích cực có thể thấy trong sách minh họa thiếu nhi, dự án số hóa di sản và ứng dụng AI trong giảng dạy thiết kế; trong khi những tranh cãi gần đây về việc lạm dụng AI trong sản phẩm văn hóa đại chúng cho thấy nguy cơ xuyên tạc lịch sử và làm suy giảm bản sắc. Qua đó, bài viết đề xuất một khung tiếp cận “AI có trách nhiệm” trong giáo dục nghệ thuật và nhân văn, nhấn mạnh vai trò của đào tạo phê phán, kết hợp thủ công và công nghệ, cùng chính sách tích hợp công nghệ bền vững nhằm bảo vệ bản sắc văn hóa trong kỷ nguyên số.
Tài liệu tham khảo
[1]. Airey, D. (2019). Identity Designed: The Definitive Guide to Visual Branding. Rockport Publishers.
[2]. Crawford, K. (2021). Atlas of AI: Power, Politics, and the Planetary Costs of Artificial Intelligence. Yale University Press.
[3]. Elgammal, A., Liu, B., Elhoseiny, M., & Mazzone, M. (2017). CAN: Creative Adversarial Networks, generating “art” by learning about styles and deviating from style norms. arXiv preprint arXiv:1706.07068. https://doi. org/10.48550/arXiv.1706.07068
[4]. Floridi, L. (2019). The ethics of artificial intelligence. Oxford University Press.
[5]. Gramazio, F., & Kohler, M. (2008). Digital Materiality in Architecture. Lars Müller Publishers.
[6]. Hall, S. (1997). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. Sage.
[7]. Jenkins, H. (2006). Convergence Culture: Where Old and New Media Collide. New York University Press.
[8]. Kenderdine, S. (2016). Embodiment, entanglement, and immersion in digital cultural heritage. Computers and the Humanities, 50(3), 375-391. https://doi.org/10.1007/s10579-016-9341-0
[9]. Kim Đồng Publishing House. (2018). Cây Khế [The Starfruit Tree]. Hà Nội: Nhà xuất bản Kim Đồng.
[10]. Killien Huỳnh, & Quang, P. N. (2017). The First Journey. Scholastic Asia. [11]. Manovich, L. (2019). AI aesthetics. Strelka Press.
[12]. Nodelman, P. (2008). The hidden adult: Defining children’s literature. Johns Hopkins University Press.
[13]. Repko, A. F., & Szostak, R. (2020). Interdisciplinary research: Process and theory (4th ed.). Sage.
[14]. Smith, L., & Akagawa, N. (2009). Intangible heritage. Routledge.
[15]. Tamypu, T. M. P. (2015). Vietnamese fairy tale: The Starfruit Tree. Hà Nội: Nhà xuất bản Kim Đồng.
[16]. TiredCity. (2019). Illustration Challenge: Folklore Reimagined. Hà Nội: TiredCity Press.
[17]. Tran, B. T. T. (2022). Vietnamese’s historical journey [Unpublished MA dissertation]. University for the Creative Arts.
[18]. UNESCO. (2023). Creative Cities Network: Vietnam. UNESCO. https:// www.unesco.org/en/creative-cities
[19]. VNExpress. (2023, September 5). MV “Kiếp Sau Vẫn Là Người Việt Nam” bị nhận xét lạm dụng AI. VNExpress. https://vnexpress.net/mv-kiep-sau-van-la-nguoi-viet-nam-bi-nhan-xet-lam-dung-ai-4924481.html
[20]. Vu, V. (2018). Sơn Tinh - Thủy Tinh [Film adaptation and illustrated edition]. TP.HCM: Zing/Phương Nam Film.
