DI SẢN VĂN HÓA VÀ CHUYỂN ĐỔI SỐ: BẢN ĐỒ HOÁ VÀ BẢO TỒN NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ (TRƯỜNG HỢP CA TRÙ VĨNH PHÚC)
DOI:
https://doi.org/10.59266/houjs.2025.904Keywords:
Ca trù, Vĩnh Phúc, số hóa di sản, bản đồ số, công nghệ số, bảo tồn văn hóa phi vật thểAbstract
Trong bối cảnh chuyển đổi số đang tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể đòi hỏi những cách tiếp cận mới dựa trên nền tảng công nghệ. Bài tham luận này lựa chọn trường hợp Ca trù tại Vĩnh Phúc - một địa phương từng có hệ thống giáo phường phát triển rực rỡ nhưng hiện chỉ còn tồn tại dưới dạng dấu tích và ký ức - để đề xuất giải pháp số hóa không gian di sản. Trên cơ sở khảo sát thực địa, nghiên cứu tiến hành thu thập, số hóa và chuẩn hóa dữ liệu văn bia, gia phả, ký ức hậu duệ nghệ nhân, kết hợp công nghệ nhằm xây dựng bản đồ số Ca trù Vĩnh Phúc. Hệ thống này không chỉ giúp tái hiện ký ức lịch sử và phục dựng “không gian di sản sống”, mà còn tạo nền tảng cho các ứng dụng trong giáo dục, truyền dạy, du lịch trải nghiệm và phát triển công nghiệp văn hóa. Nghiên cứu gợi mở một mô hình mẫu về ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn di sản, có khả năng nhân rộng ra nhiều địa phương khác. Qua đó, Ca trù Vĩnh Phúc sẽ được bảo tồn và trở thành nguồn lực di sản bền vững.
References
[1]. A Guide for Managers Planning and Implementing Digitization Project, http://canada.pch.gc.ca/ eng/1447160408221
[2]. Andal-ancion, A., Cartwright, P. A., & Yip, G. S. (2003). The digital transformation of traditional businesses. MIT Sloan Management Review, 44(4), 34-41.
[3]. Berghaus, S., & Back,A. Stages in digital business transformation: Results of an empirical maturity study. Proceedings of the Mediterranean Conference on Information Systems (MCIS), 1-17, 2016.
[4]. Bùi Thị Kim Phương (chủ nhiệm đề tài), Khảo sát dấu tích các giáo phường Ả đào thời xưa trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, Báo cáo tổng hợp Nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng, Viện Văn hoá Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam chủ trì, 2024
[5]. Bùi Thị Kim Phương (chủ nhiệm đề tài), Nghiên cứu phát triển nghệ thuật truyền thống gắn với các không gian sáng tạo ở Hà Nội (trường hợp Ca trù Hà Nội), Báo cáo tổng hợp Nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng, Viện Văn hoá Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam chủ trì, 2023
[6]. Bui Thi Kim Phuong, Vietnam Ca Tru Singing: From Heritage Revival to Conservation and Sustainable Development of Traditional Music Heritage, Journal of Tourism, Hospitality and Environmental Management (Jthem), EISSN: 0128- 178X, Volume 9 Issue 37 (September 2024), PP. 136-146 DOI 10/35631/JTHEM.937011, 2024
[7]. Bùi Trọng Hiền (2006), “Ca trù nhìn từ sử liệu”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (8), Hà Nội, tr.24-28 và 39.
[8]. Bùi Trọng Hiền (2006), “Không gian văn hóa - các chức năng văn hóa xã hội và những hình thức biểu hiện của nghệ thuật Ca trù” trong Đặc khảo Ca trù Việt Nam, Viện Âm nhạc xuất bản, Hà Nội.
[9]. Bùi Trọng Hiền (2009), “Bảo tồn Ca trù từ mật tục giáo phường”, Tạp chí Tia sáng, tháng 12, Hà Nội, tr.48-49.
[10]. Bùi Trọng Hiền (2023), Ả Đào, Một khảo cứu về lịch sử và hệ âm luật, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội.
[11]. Đặng Hoành Loan (2024), Nghiên cứu nhạc cụ truyền thống Việt Nam từ thực tiễn điền dã, Nxb Văn hoá Dân tộc.
[12]. Díaz, J., & García, J. Digital Transformation in the Cultural Heritage Sector. Springer, pp. 1-15, 2020
[13]. Federal Agencies Digitization Guidelines Initiative, http://www. digitizationguidelines.gov/
[14]. Fiona Cameron; Sarah Kenderdine, eds. Theorizing Digital Cultural Heritage: A Critical Discourse. MIT Press. 2007. ISBN 978-0-262-03353-4
[15]. IFLA - Guidelines for Digitization Project, http://archive.ifla.org/VII/s19/ pubs/digit - guide.pdf
[16]. Multer, S. C, GIS and generalization: methodology and practice, 1995.
[17]. Nguyễn Hữu Mùi (2013), Nghiên cứu văn bia Vĩnh Phúc, Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch Vĩnh Phúc.
[18]. Nguyễn Phạm Hùng (2015), Khai thác nghệ thuật Ca trù phục vụ du khách, Tạp chí Du lịch, số 10, tr.31-32
[19]. Nhiều tác giả (2006), Đặc khảo Ca trù Việt Nam, Viện Âm nhạc xuất bản, Hà Nội.
[20]. Phan Anh Tuấn, Chuyển đổi số di sản văn hóa di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt thành cổ Quảng Trị và khu vực lân cận, Nxb Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội, 2022
[21]. Phan Tuấn Anh, “Quảng Trị: Xây dựng ngân hàng số di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam, số 3, tr. 46 - 47, 2023
[22]. Phùng Danh Thắng, “Quy trình ứng dụng công nghệ 3d và 360 độ vào quản lý, bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa trong bối cảnh 4.0”, Tạp chí Giáo dục Nghệ thuật, số 35, tr. 9 - 15, 2020
[23]. Reis, J., Machekhina, M. & cộng sự, Digitalization: A Literature Review and Research Agenda, Anisic et al. (Eds.): IJCIEOM 2019, LNMUINEN, pp. 443- 456, 2020. http://doi.org/10.1007/978-3-030-43616-2_47
[24]. Siliutina, I., Tytar, O., Barbash, M., Petrenko, N., & Yepyk, L., Cultural preservation and digital heritage: challenges and
[25]. opportunities. Amazonia Investiga, 13(75), 262-273. https://doi.org/10.34069/AI/2024.75.03.22, 2024
[26]. Simon, Hermann (2022), Digitalization, trong: Simon H. (ed.), Hidden Champions in the Chinese Century, Cham (Thụy Sĩ): Springer, 2022 pp. 225-240. https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-030-92597-0
[27]. UNESCO, Charter on the Preservation of Digital Heritage, Paris: UNESCO, 2003
[28]. UNESCO, Charter on the Preservation of Digital Heritage. October 15, 2003. Retrieved July 9, 2015.
