VAI TRÒ CỦA NGHỆ THUẬT GỐM TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HOÁ CỘNG ĐỒNG NGƯỜI BÌNH DƯƠNG

Nguyễn Quốc Bảo

doi:10.59266/houjs.2025.924

Authors

Nguyễn Quốc Bảo

DOI:

https://doi.org/10.59266/houjs.2025.924

Keywords:

chuyển đổi số, di sản, đời sống văn hóa cộng đồng, làng nghề, nghệ thuật gốm Bình Dương

Abstract

Bài báo “Vai trò của nghệ thuật gốm trong đời sống văn hóa cộng đồng người Bình Dương” tập trung nghiên cứu mối liên hệ giữa nghệ thuật gốm và đời sống văn hóa – xã hội của cư dân Bình Dương, nhằm làm rõ vai trò của nghề gốm trong việc hình thành, duy trì và lan tỏa bản sắc văn hóa địa phương. Mục tiêu của nghiên cứu là xác định giá trị văn hóa, nghệ thuật và cộng đồng mà gốm Bình Dương mang lại trong quá trình phát triển và hội nhập hiện nay. Bài báo sử dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành, kết hợp khảo sát thực địa tại các làng nghề gốm truyền thống, phỏng vấn nghệ nhân, phân tích đặc trưng tạo hình, hoa văn, công năng và biểu tượng văn hóa trong sản phẩm gốm, đồng thời tham chiếu tư liệu lịch sử và dân tộc học. Kết quả nghiên cứu cho thấy nghệ thuật gốm Bình Dương không chỉ mang giá trị thẩm mỹ và công năng, mà còn là phương tiện lưu giữ ký ức tập thể, phản ánh phong tục, tín ngưỡng và đời sống tinh thần của cộng đồng. Nghề gốm tạo dựng không gian giao lưu văn hóa, gắn kết nghệ nhân và cư dân trong quá trình sáng tạo, đồng thời góp phần phát triển kinh tế – xã hội thông qua các làng nghề đặc trưng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, gốm Bình Dương đang được quảng bá rộng rãi qua bảo tàng ảo, du lịch văn hóa và các nền tảng số. Nghiên cứu khẳng định giá trị bền vững của nghệ thuật gốm như một di sản sống, góp phần củng cố bản sắc văn hóa Việt Nam trong dòng chảy hội nhập quốc tế.

References

[1]. Phan An (1999), Thủ Dầu Một - Đất lành chim đậu, Nxb Văn Nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh.

[2]. Trần Khánh Chương (2001), Gốm Việt Nam từ đất nung đến sứ, Nxb Mỹ Thuật, Hà Nội.

[3]. Diệp Minh Cường (2003),“Gốm men nhiều màu Lái Thiêu”, Nam Bộ Đất và người, tập 2, Hội KHLS TP.HCM, Nxb Trẻ, tr.411-415.

[4]. Diệp Minh Cường (2005),“Tranh gà trên gốm Lái Thiêu”, Nam Bộ Đất và người, tập 3, Hội KHLS TP.HCM, Nxb Trẻ, tr.549-554.

[5]. Trần Quốc Vượng (2020), Những nghiên cứu về văn hoá Việt Nam, Nxb Văn Hoá Dân Tộc.

[6]. Phan Đình Dũng, Nguyễn Văn Thông, Nguyễn Yên Tri (2004), Gốm Biên Hòa, Nxb Tổng Hợp Đồng Nai.

[7]. Nguyễn An Dương, Trường Ký, Lưu Ngọc Vang (1992), Gốm Sứ Sông Bé, Nxb Tổng Hợp Sông Bé.

[8]. 22. Huỳnh Ngọc Trảng, Nguyễn Đại Phúc (1997), Tượng gốm Đồng Nai - Gia Định, Nxb Đồng Nai.

[9]. 23. Hùynh Ngọc Trảng, Nguyễn Đại Phúc (2022), Gốm Cây Mai Đề Ngạn - Sài Gòn xưa, Nxb Văn hoá - Văn nghệ.

[10]. 24. Huỳnh Ngọc Trảng, Trương Ngọc Tường, Nguyễn Đại Phúc (2009), Gốm Lái Thiêu, Nxb Văn hoá - Văn nghệ.

[11]. 10. Khánh Hồng (2007), “Gốm Lái Thiêu tại Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh”, Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh 20 năm hình thành và phát triển (1987-2007), tr.73- 75.

[12]. 13. Ngô Thị Phương Lan (2005).“Sản xuất gốm sứ ở Lái Thiêu: sản xuất hộ gia đình trong bối cảnh kinh tế thị trường”. Nam Bộ Đất và người, tập 3, Hội KHLS TP.HCM, Nxb Trẻ, tr.411- 415.

[13]. 19. Nguyễn Đức Thạch (1998), Đất sét, Nxb Đồng Nai.

[14]. 26. Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Trang trí Đồng Nai (1992), Giáo trình gốm Đồng Nai (dùng để giảng dạy trong trường Mỹ Thuật Trang Trí), Nxb Đồng Nai.

[15]. Nguyễn Thị Hoài Hương (1995), Lò gốm Bình Đức (Sông Bé), NPHMVKCH.

[16]. Ngô Thị Phương Lan (2002), Household production and market economy: a perspective from pottery production in Lai Thieu, South Vietnam. M.A thesis, Department of Anthropology University of Toronto.

[17]. Võ Công Nguyên (1993), "Gốm mỹ nghệ trong gốm Đông Nam Bộ - sắc thái văn hóa và ý nghĩa kinh tế", Tạp chí Khoa học Xã hội, số 17, tr.82-85.

[18]. Nguyễn Thị Nguyệt (1997), "Gốm mỹ nghệ Biên Hòa thành tựu của văn hóa Đồng Nai", số 5, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật , Nxb Văn hóa nghệ thuật, tr. 42- 44.

[19]. Nguyễn Trọng Pháp (2001), "Gốm Biên Hòa với đề tài Phật Giáo", Nguyệt San Giác Ngộ, số 68, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam, tr 36-43.

[20]. Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh Bình Dương (1998), Sơ khảo về tín ngưỡng, lễ hội dân gian và truyền thống tỉnh Bình Dương, Xí nghiệp in Tỉnh Bình Dương.

[21]. Trần Nhất Tâm (chủ biên) (1998), Mỹ thuật Bình Dương xưa và nay, Hội văn học Nghệ thuật Bình Dương, Xí nghiệp in Bình Dương.

[22]. Thư Viện tỉnh Bình Dương (2010), Thư mục gốm - sứ Bình Dương, Xí nghiệp in Tỉnh Bình Dương.

[23]. UBND tỉnh Bình Dương (2010), Quyết định số 4262/QĐ-UBND ngày 31/12/2008, v/v phê duyệt điều chỉnh, bổ sung quy hoạch thăm dò, khai thác khoáng sản tỉnh Bình Dương đến năm 2010.

[24]. Hoàng Minh (2024), Di sản văn hoá phi vật thể: Nhận diện, bảo tồn và nghiên cứu, tapchivanhoahoc.com.vn.

[25]. Vietnam++(2023), Di sản Văn hoá Phi vật thể: gìn giữ để phát triển, bvhttdl. gov.vn.

[26]. Vương Anh (2024), Cần chính xác về cách hiểu về Văn hoá Phi vật thể, vhtt. ninhbinh.gov.vn.

[27]. Nguyễn Sơn Dũng (1997), Làng nghề gốm Lái Thiêu, huyện Thuận An, Bình Dương, Luận văn Thạc sĩ văn hóa.

[28]. Nguyễn Minh Giao (2001), Sự phát triển của ngành tiểu thủ công nghiệp gốm sứ tỉnh Bình Dương trong thời kỳ 1986 - 2000, Luận Văn Thạc Sĩ KHLS, TP.HCM.

[29]. Phí Ngọc Tuyến (2005), Nghề gốm ở Thành phố Hồ Chí Minh từ thế kỷ XVIII đến nay, Luận án tiến sĩ Khoa học Lịch sử, Trường Đại Học Khoa Học Xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh.

[30]. Đặng Văn Thắng (1998), Bàn thêm về gốm Sài Gòn TPHCM thế kỷ XX, Kỷ yếu hội thảo.

[31]. Bùi Chí Hoàng (2007), "Bình Dương và những vấn đề khảo cổ học tiền sử", Thông tin Khoa học Lịch sử, số 9, Hội Khoa học Lịch sử Bình Dương.